دربارهٔ انگیزهٔ امام حسین علیه السّلام، در قیام عاشورا، هر کس از ظنّ و نظر خویش چیزی گفته است، و امّا شنیدن انگیزهٔ قیام عاشورا اززبان خود حضرتِ سرور شهیدان امام حسین علیه السّلام(که در وصیت نامهٔ ایشان به برادرش محمد بن حنفیه آمده است.) بهتر و راهگشاتر و روشنگرتر است:
بعد از نام خدا و گواهی دادن به یگانگی خداوند، پیامبری محمّد(ص)، بهشت و دوزخ و معاد و رستاخیز، میفرماید:
. من خروج نكردم از سَرِ شور و هیجانزدگی، و نه از سرِ ناسپاسی و سرمستی، و نه برای تبهکاری و فَساد، و نه برای ستم و بيدادگري!
بلكه خروج من برای طلب اصلاح در امّت جدّم محمّد صلّي الله عليه وآله مي باشد. من مي خواهم امر به معروف نمايم ، و نهي از منكر كنم ؛ و به سيره و سنّت جدّم ، و آئين و روش پدرم عليّ بن أبي طالب عليه السّلام رفتار كنم . پس هر كه مرا بپذيرد و به قبولِ حقّ قبول كند، پس خداوند سزاوارتر است به حقّ. و هر كه مرا در اين امر ردّ كند و قبول ننمايد، پس من پایداری و شكيبائي در پيش می گيرم ، تا آنكه خداوند ميان من و ميان اين قوم، به حقّ داوری نمايد، و او بهترین داوران است. »
این روایه در منابعی چون تاریخ طبری و ارشاد شیخ مفید که در بیان واقعۀ عاشورا به اختصار نکات مهم را گفته اند و سخنشان هم در این باره معتبرتر است، نیامده است امّا متن آن متانت و قوت معنای کافی دارد و چشم اندازی که این روایه نمایان می سازد با روش و کارکرد امام حسین علیه السلام در زمان قیام، همخوانی و مطابقت کامل دارد و درست بودن آن مورد تأیید عقل هم هست.
این روایه تفسیر روشنی از قیام عاشورا را بیان میکند و با دو دیدگاه یک حانبه گرای دیگر که در این باره مطرح بوده مقابله می ند و در واقه آنها را ردّ میکند. دو دیدگاه دیگر یکی این است که می گفت امام حسین به عراق آمد تا کشته شود و اهل بیتش به اسارت بروند تا این گونه قدرت حاکم آن روز یعنی یزید و بنی امیه رسوا شوند و در چشم مردم نامشروع و فاسد جلوه کنند و در پی آن، ایت قدرت ستمگر سقوط کند. خیلی از علمای دینی سنتی مثل جناب صافی گلپایگانی در کتاب " شهید آگاه " چنین نظری داشتند. و مرحوم شریعتی هم که البته با دیدگاه خاص خود که با دیدگاه امثال صافی متفاوت بود، چنین نظری به قیام امام حسین داشتند. که نطرشان در کتاب " حسین وارث آدم " مصوّر است.
دیدگاه دوّم می گفت امام حسین برای تشکیل حکومت در کوفه و عراق به این سو آمد واما نه توانست به یارانش برسد و نه توانست بازگردد پس به هدفش نرسید.طرفدار سرسخت این دیدگاه مرحوم صالحی نجف آبادی بود که این نگاه خود را در کتاب " شهید جاوید " نمایان ساخت.
این دو دیدگاه متقابل در دهه های پیش جنجالهای زیادی به پا کرده بود و فهم انگیزۀ قیام امام حسین را هم مشکل کرده بود. دیدگاه صالحی نجف آبادی و کتاب ایشان، "شهید جاوید" از آنجا که دین را به حکومت پیوند میداد از سوی انقلابیان ایران در دهۀ پنجاه طرفدارانی پیدا کرد. از طرفی چون این تحلیل نجف آبادی چنین القاء میکرد که امام حسین نمی دانست در آن موقعیت فاجعه بار کربلا گرفتار میشود،لذا از نظر برخی دیگر، او علم غیب امام را منکر شده یا محدود دانسته است پس در برابر او و کتابش شهید جاوید سخت ایستادند. مثلا صافی گلپایگانی کتاب شهید آگاه را در برابر و برای مقابله با کتاب شهید جاوید نوشت.
از طرفی دیگر مطهری از "کتاب حسین وارث آدم" شریعتی سخت انتقاد کرد،درعین حالی که دیدگاه شهید جاوید هم نمپذیرفت.
با اینکه دو دیدگاه فوق هردو زمینه های بحثهای مفید بسیاری را فراهم آورد و هنوز هم جای بحث دارند اما، روایۀ فوق یعنی این سخنی که امام حسین (ع) در قالب وصیتنامه به برادرش محمد بن حنفیهف در وقع به شکل یک نامۀ گویا(با مخاطب عام) بیان شده است، فهمِ انگیزه و هدف امام حسین از قیام عاشورا را روشن میکند.
مرحوم مطهری نیز در کتاب " حماسۀ حسینی " این روایه را برای انگیزۀ قیام حسین (ع) مایۀ تفسیر قیام قرار می دهد. و به کمک این روایه و دیدگاه برخواسته از آن تحلیل و تبیین بهتری از قیام عاشورا نسبت به دو دیگاه یکجانبه گرای مورد اشاره ارائه نموده است. هرچند کتاب و برخی مطالب ایشان نیز قابل نقد است.
---------
[1]- از منابع: مقتل خوارزمی ج ۱، ص ۱۸۸-۱۸۹. الفتوح، احمد ابن اعثم کوفی، ج ۵، ص۲۱. مناقب ابن شهرآشوب، ج ۳، ص۲۴۰.
ذکرمنابع از سایت ویکی فقه.
زیارت اربعین و نکات درخور توجه
کشمیریهای بازداشت شده، در جاهایی ناپیدا و از دیدار خانواده محروم هستند.
حسین , ,امام ,قیام ,کتاب ,دیدگاه ,امام حسین , ,شهید جاوید ,قیام عاشورا ,و نه
درباره این سایت